Fragmenty publikacji dot. flory naczyniowej.
„Geopark Łuk Mużakowa w Polsce (Europa Środkowa) - czy możliwa jest integracja geokonserwacji i geoedukacji z ochroną różnorodności biologicznej?” (Świerkosz i.in. 2017).
Streszczenie
Geopark Łuk Mużakowa, położony na granicy polsko-niemieckiej, należy do Światowej Sieci Geoparków UNESCO i jest modelowym przykładem, który pozwala na zbadanie relacji między georóżnorodnością a bioróżnorodnością w kontekście ochrony, turystyki i zarządzania. Na tym obszarze znajduje się 31 geotopów reprezentujących zarówno naturalne procesy geologiczne, jak i pozostałości dziedzictwa kulturowego związanego z przemysłową historią regionu. Georóżnorodność tego obszaru jest dobrze udokumentowana, podczas gdy dane dotyczące jego bioróżnorodności są szczątkowe. Uzupełnienie tych danych było jednym z celów niniejszego opracowania.
W polskiej części geoparku, oprócz obiektów dziedzictwa geologicznego, znaleziono dziewięć typów siedlisk przyrodniczych, które zawierały 634 gatunki roślin naczyniowych; 220 gatunków grzybów; 76 porostów; 42 gatunki płazów, gadów i ssaków oraz 146 gatunków ptaków. Analiza przestrzenna wykazała, że odpowiednio 54,2% i 53,8% rozpoznanych cennych stanowisk roślin i zwierząt znajduje się w odległości mniejszej niż 1 km od najbliższego geotopu, a prawie 100% tych stanowisk znajduje się w odległości do 5 km od jednego z nich. Na obszarze Geoparku Łuk Mużakowa wartości georóżnorodności i bioróżnorodności mają takie samo znaczenie, ale są rozdzielone w skali krajobrazu. Większość cennych geotopów jest wynikiem wcześniejszej działalności antropogenicznej. Jednak współczesne obszary o wysokiej wartości przyrodniczej są częścią wcześniej istniejących ekosystemów o charakterze naturalnym lub półnaturalnym, pochodzących z okresu przed wydobyciem złóż mineralnych przez człowieka. Bardziej zintegrowane podejście do ochrony przyniosłoby korzyści zarówno różnorodności biologicznej, jak i georóżnorodności Geoparku Łuk Mużakowa, byłoby interesujące dla turystów i zwiększyłoby atrakcyjność naukową i edukacyjną regionu.
Różnorodność florystyczna
Na badanym obszarze stwierdzono 634 gatunki roślin naczyniowych. Najcenniejszym gatunkiem jest Apium nodiflorum, który jest reprezentantem jedynej znanej obecnie w Polsce lokalizacji. Gatunek ten jest specyficzny dla Geoparku i Parku Krajobrazowego, a jego stanowisko w pobliżu wsi Królów jest pod stałą obserwacją naukową (Żukowski et al. 2014a). Inne gatunki, zaliczane do cennych w Polsce to: Luronium natans (załącznik II Dyrektywy Siedliskowej), występujący w pobliżu Przewozu w dolinie Nysy Łużyckiej (Szmeja 2014) który - jak inne niżej wymienione - został umieszczony w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin, Pilularia globulifera — kategoria CR (Żukowski et al. 2014b), Elatine hexandra i Elatine triandra — kategoria EN (Popiela et al. 2014a, 2014b), Eleocharis multicaulis — kategoria EN (Herbichowa et al. 2014) i Rhynchospora fusca — kategorii VU (Herbichowa i Rosadziński 2014). W większości wymienione gatunki występują w sztucznych zbiornikach wodnych, a ich okresowe opróżnianie umożliwia rozwój efemerycznych gatunków roślin namuliskowych (Isoëto-Nano-Juncetea Br.-Bl. et Tüxen ex fr. Bl. et al. 1952).
Wśród innych cennych roślin naczyniowych, które są zagrożone lub chronione w Polsce, obserwowane były także: Alisma lanceolatum, Allium scorodoprasum, Blechnum spicant, Dactylorhiza maculata, Diphasiastrum complanatum, Drosera rotundifolia, Epipactis helleborine, Erica tetralix, Ledum palustre, Lonicera periclymenum, Lycopodium annotinum, Lycopodium clavatum, Matteuccia struthiopteris, Polypodium vulgare, Batrachium aquatile, Utricularia vulgaris, Osmunda regalis, Centaurium umbellatum, Menyanthes trifoliata i Ononis spinosa.
W ostatnich latach, gatunki z Polskiej Czerwonej Księgi Roślin 2014, takie jak: Montia arvensis, Ludwigia palustris, Cuscuta epilinum, Sedum villosum, Carex pulicaris, Arnica montana, Cyperus flavescens i Spergularia segetalis nie zostały potwierdzone i prawdopodobnie wymarły. Wśród innych roślin istotnych dla różnorodności florystycznej badanego regionu (Pawlaczyk 1999) nie zostały również potwierdzone podczas prac inwentaryzacyjnych takie taksony jak: Aquilegia vulgaris, Carex arenaria, Carlina acaulis, Chimaphila umbellata, Dactylorhiza majalis, Dianthus arenarius, Dianthus superbus, Drosera anglica, Drosera intermedia, Epipactis palustris, Gentiana pneumonanthe, Gratiola officinalis, Huperzia selago, Ornithogalum umbellatum, Ononis repens, Pedicularis palustris i Utricularia minor. Część z nich nadal może występować na swoich potencjalnych stanowiskach.
Prawdopodobieństwo odnalezienia jednak niektóre gatunków typowych dla torfowisk (Drosera intermedia, Drosera anglica, Pedicularis palustris, Epipactis palustris, Utricularia minor) i łąk trzęślicowych (Dianthus superbus, Gentiana pneumonanthe, Gratiola officinalis) jest mało realne, ponieważ ich siedliska zostały nieodwracalnie zniszczone.
