Za: Paweł Pawlaczyk Wiadomosci KP <wiadomoscikp@eko.org.pl> 2022-02-04 08:13:05

"Na portalu Rządowego Procesu Legislacyjnego udostępniono 2.02.2022 projekt ustawy o parkach narodowych. Nietransparentne prace nad tą ustawą trwały w Ministerstwie Środowiska, a później w Ministerstwie Klimatu i Środowiska, co najmniej od początków 2019 r. – o pierwszym projekcie pisaliśmy w Wiadomościach KP w maju 2019 r. O istnieniu projektu ustawy kilka miesięcy temu informowało także Ministerstwo, nie pokazało wówczas jednak żadnego konkretnego projektu. Nowa ustawa miałaby wyjąć z ustawy o ochronie przyrody przepisy dotyczące parków narodowych. Miałaby wejść w życie od 1 stycznia 2023 r.

Projekt: https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12356100 Ministerstwo oczekuje na uwagi w ramach konsultacji społecznych do 23 lutego 2022.

Projekt przewiduje m. in. następujące zmiany w stosunku do stanu obecnego:

- Utrata osobowości prawnej poszczególnych parków narodowych. W to miejsce, jedna państwowa osoba prawna „Polskie Parki Narodowe” (PPN), z zapisaną w ustawie siedzibą w Czerwińsku nad Wisłą, składająca się z dyrekcji i poszczególnych parków. Centralny budżet wszystkich parków i centralny roczny plan działalności; centralnie koordynowany monitoring, działalność naukowa, działalność edukacyjna, współpraca międzynarodowa. Poszczególne parki narodowe zachowałyby ograniczone prawo udzielania zamówień publicznych i zawierania umów „w imieniu oraz na rzecz interesów majątkowych Polskich Parków Narodowych”. Rada Polskich Parków Narodowych złożona z przewodniczących Rad Naukowych poszczególnych parków;

- Zniesienie konkursów na dyrektorów parków. Dyrektorzy parków i dyrektor PPN swobodnie powoływani przez Ministra (wymóg m. in. 6-letniego stażu pracy w ochronie środowiska);

- Lustracja wszystkich pracowników parków narodowych zajmujących stanowiska kierownicze (tj. kierujących zespołem > 2 osób) i zakaz pracy przy jej negatywnym wyniku;

- Możliwość odwoływania w toku kadencji członków Rady Naukowych parków przez Ministra (jednak, sprzeczne zapisy co do możliwości odwołania członków obecnych Rad Naukowych, których członkowie pełnią nadal funkcję do upływu kadencji);

- Zmiana nazewnictwa stref ochrony ścisłej, czynnej i krajobrazowej – miałyby się nazywać odpowiednio „obszar ochrony i obserwacji procesów naturalnych”, „obszar aktywnej ochrony różnorodności biologicznej” oraz „obszar ochrony krajobrazu”;

- W celach parku narodowego wyeksponowana jako jeden z celów „ochrona ekosystemów naturalnych lub zbliżonych do naturalnych charakterystycznych dla danego obszaru oraz zachodzących w nich procesów przyrodniczych” ; dodany cel „ochrony dziedzictwa kulturowego, materialnego i niematerialnego”;

- Przywrócenie deklaratywnej normy „Wszelkie działania na obszarze parku narodowego powinny być podporządkowane ochronie przyrody. Pierwszeństwo mają działania służące realizacji celów parku narodowego”;

- Ochrona przyrody parku narodowego (a nie tylko utworzenie lub powiększanie parku) zadeklarowana jako cel publiczny. Skutkuje to np. możliwością wywłaszczenia gruntu w strefie ochrony krajobrazowej, jeżeli w innym sposób nie da się realizować ochrony.

- Zamiast planów ochrony, miałyby funkcjonować „strategie ochrony parku narodowego” (bezterminowe; zakres zbliżony do obecnych 20-letnich planów ochrony, jednak zawierające „narzędzia i sposoby ochrony przyrody” zamiast szczegółowych zadań; ustanawiane przez Ministra ) i wynikające ze strategii „plany zarządzania” (na 1-5 lat, zawierające działania ochronne z zakresem i lokalizacją, ich koszty i źródła finansowania oraz ryzyka) zatwierdzane przez Dyrektora PPN. Do czasu ustanowienia strategii, funkcjonowałyby, jak dziś, zadania ochronne zatwierdzane zarządzeniem Ministra. Przepisy oznaczają automatyczną utratę mocy obecnie obowiązujących dla niektórych parków planów ochrony (z wyjątkiem zakresu Natura 2000);

- Konieczne byłoby nowe rozporządzenie określające zakres prac koniecznych do sporządzenia projektu strategii ochrony parku narodowego, tryb sporządzania projektu strategii, tryb dokonywania zmian w strategii ochrony parku narodowego. Formalnie ta zmiana kasowałaby dorobek dotychczasowych prac poszczególnych parków w kierunku opracowania planów ochrony (choć być może część materiałów dałoby się wykorzystać);

- Projekt strategii ochrony parku poddawany postępowaniu z udziałem społeczeństwa i opinii rad gmin (przyjmuje się milczącą opinię pozytywną gminy po upływie termin wyznaczonego przez dyrektora parku, nie krótszego niż 30 dni);

- Rezygnacja z ujmowania „zakresu Natura 2000” w dokumentach planistycznych parku narodowego. W Konsekwencji (nie wiedzieć czy zamierzonej), obszar parku narodowego byłby – oprócz własnych strategii , planów lub zadań - objęty zakresem planu zadań ochronnych ustanawianych przez RDOŚ bez uzgodnienia z parkiem.

- Funkcja korytarza ekologicznego wskazana jako jeden z celów istnienia otuliny parku narodowego. Przebieg korytarzy ekologicznych w parku i otulinie obowiązkowo określany w strategii ochrony parku narodowego;

- Ułatwienie zmniejszania parków narodowych – możliwe w przypadku „utraty wartości przyrodniczych lub kulturowych” (obecnie jest możliwe w przypadku „utraty wartości przyrodniczych i kultowych”);

- Wbrew wcześniejszym wersjom projektu i wbrew zapowiedziom rządu o „ułatwieniu tworzenia parków narodowych”, utrzymanie prawa veta samorządu wobec określenia lub zmiany granic parku narodowego (z wyjątkiem włączania w granice parku nieruchomości których właścicielem jest park); jednak możliwość „milczącej zgody” samorządu przez niezajęcie stanowiska w ciągu 30 dni;

- Zniesienie opiniowania określenia lub zmiany granic parku narodowego przez „zainteresowane organizacje pozarządowe”, na rzecz postępowania z udziałem społeczeństwa;

- „W przypadku utworzenia parku narodowego, wraz z projektem rozporządzenia, o którym mowa w ust. 1, opracowuje się program działań na rzecz rozwoju jednostek samorządu terytorialnego, na których obszarze działania planuje się powyższe zmiany, wraz ze wskazaniem źródeł finansowania określonych działań”, po zaopiniowaniu przez organy samorządu terytorialnego przyjmowany uchwałą Rady Ministrów;

- Zakaz prowadzenia działalności komercyjnej (obecnie jest zakaz działalności „wytwórczej, handlowej i rolniczej”) poza miejscami udostępnionymi;

- Zakaz „przebywania, a także przemieszczania się w ruchu lądowym, wodnym i powietrznym” poza miejscami udostępnionym (obecnie jest zakaz „ruchu pieszego, rowerowego, narciarskiego i jazdy konnej wierzchem”);

- Zakaz „przebywania ze zwierzętami domowymi, w szczególności psami i kotami” poza miejscami udostępnionymi (obecnie jest tylko zakaz wprowadzania psów);

- Zakazy „organizacji imprez” (>60 osób); „filmowania lub fotografowania, w celach komercyjnych; startowania, latania i lądowania statkami powietrznymi bez napędu, balonami, lotniami, motolotniami i paralotniami”; „używania dronów”;

- Miejsca udostępniane określane zarządzeniem dyrektora parku. Jednak, rezygnacja z określania „maksymalnej liczby osób mogących przebywać jednocześnie w tych miejscach”. Brak delegacji do określania sposobów korzystania z tych miejsc, czasu lub okresów ich udostepnienia, ewentualnych limitów osób;

- Zakaz wjazdu, wstępu, używania lodzi nie dotyczy wykonujących czynności służbowe pracowników Ministerstwa Środowiska, Polskich Parków Narodowych, GIOŚ i WIOS, geodetów i kartografów, podmiotów zarządzających gruntami Skarbu Państwa; funkcjonariuszy organów odpowiedzialnych za bezpieczeństwo i porządek publiczny;

- Dyrektor parku może zezwalać na prowadzenie badań naukowych, organizację imprez, filmowane lub fotografowanie do celów komercyjnych (nie może zezwolić na wstęp lub wjazd do swojego parku!);

- Dyrektor Polskich Parków Narodowych, jeżeli jest to uzasadnione potrzebą ochrony przyrody, wykonywaniem badań naukowych, celami edukacyjnymi, turystycznymi, rekreacyjnymi, sportowymi, kulturowymi lub kultu religijnego i nie spowoduje to negatywnego oddziaływania na przyrodę parku narodowego, po zasięgnięciu opinii dyrektora parku narodowego, może zezwolić na odstępstwa od pozostałych zakazów;

- Minister może zezwolić na odstępstwo od wszystkich zakazów w celu realizacji inwestycji celu publicznego (obecnie tylko inwestycji liniowej lub telekomunikacyjnej). Otwiera drogę do odstępstw np. na obszar narciarski albo zbiornik wodny.

- Warunki „gospodarczego wykorzystywania obszarów objętych ochroną krajobrazu przez jednostki organizacyjne, osoby prawne lub osoby fizyczne oraz wykonywania prawa własności” określane w strategii ochrony parku narodowego. Jednak, zwolnienie z zakazów w tym celu w ochronie krajobrazowej warunkowane ogólną „zgodnością z celami parku narodowego” (ale nie zgodnością z warunkami określonymi w strategii!);

- Literalnie przyznana możliwość nabywania przez parki narodowe nieruchomości poza granicami parku, jeżeli służą one osiąganiu celów parku;

- Stałe dofinansowanie parków narodowych przez Lasy Państwowe w wysokości a 25% planowanego stanu Fundusz Leśnego na początek danego roku, nie mniej niż 35 mln zł rocznie (zamiast obecnego dofinansowywania celowego poszczególnych zadań wybieranych przez Lasy Państwowe);

- Swobodne określanie przez dyrektorów parków opłat za udostępnianie (w tym biletów za wstęp do parku). Wysokie sankcje za brak biletu (oplata dodatkowa w wysokości 50-krotności jego ceny; 40-ktotność ceny biletu za nieudowodnienie dokumentem prawa do ulgi lub zwolnienia; odpowiedzialność wykroczeniowa za brak biletu i niewniesienie opłaty dodatkowej);

- Ograniczenie, do wyznaczonych przez dyrektora parku, dróg bezpłatnego udawania się do plaż lub miejsc kultu religijnego;

- Zapis ustawowy „Dyrektor parku narodowego nie ponosi odpowiedzialności za wypadki zaistniałe na obszarze parku narodowego poza miejscami udostępnionymi (…) oraz za wypadki spowodowane przez zjawiska i procesy naturalne, w szczególności spowodowane przez warunki atmosferyczne;

- Obecni dyrektorzy parków narodowych pozostają na stanowiskach do czasu odwołania.

- Ustawa zawiera wrzutki dotyczące innych form ochrony przyrody i innych zagadnień, np. tryb współpracy ministrów przy ustanawianiu obszarów ptasich Natura 2000, konieczność nowego rozporządzenia w sprawie sporządzania planów ochrony rezerwatu i parku krajobrazowego.

4.02.2022.

Ciekawe czy poskutkuje to zwiększeniem pozyskania drewna w Lasach Państwowych?!

Nie wiem jak komu, ale mi ta centralizacja zarządzania Parkami Narodowymi kojarzy się jakoś znajomo ?!

Dawno, dawno temu w odległym PRL-u

W latach 90-tych funkcjonowała instytucja, która nazywała się "Krajowy Zarząd Parków Narodowych". Ale myślę brachu, że ten powrót do sprawdzonych metod sięgnie dalej. Już sama nazwa Polskie Parki Narodowe (przecież wiadomo, że nie ruskie) brzmi pięknie i oryginalnie. Z czasem może będzie łatwiej przekształcić w spółki (matki i córki) Skarbu Państwa. Czekam niecierpliwie, kiedy Lasy Państwowe przekształcą się w Polskie Lasy Państwowe i podążą również wyżej opisaną ścieżką.

Osobiście nie czuję się kompetentny aby komentować rozwiązania legislacyjne dotyczące PN ale chętnie wysłucham głosów „za i przeciw” odnoszących się do konkretnych rozwiązań legislacyjnych ewentualnie innych propozycji. Komentarze rodem z portali społecznościowych w stylu osiem gwiazdek nie maja nic wspólnego z merytoryczną dyskusją.
Jeżeli Panowie zadalibyście sobie trochę trudu to na portalu Rządowego Procesu Legislacyjnego znaleźlibyście odpowiedzi na wasze pytania.
Projekt ustawy o parkach narodowych został złożony 02.02.2022 r., więc nie ma jeszcze stanowisk podmiotów, do których wysłano (podmioty wymieniono w OSR, między innymi KP) projekt ustawy w ramach konsultacji społecznych (21 dni). Poczekam na merytoryczne stanowiska tych podmiotów.

Roman Ryś
Nie wiem jak komu, ale mi ta centralizacja zarządzania Parkami Narodowymi kojarzy się jakoś znajomo ?!

Cytat z OSR
„…Z powodu zmiany strategii dotyczącej zarządzania parkami narodowymi w Polsce, planuje się utworzenie nowego podmiotu – Polskie Parki Narodowe (dalej również „PPN”), który będzie obejmował Dyrekcję Polskich Parków Narodowych oraz parki narodowe. Polskie Parki Narodowe będą państwową osobą prawną. Dojdzie, wobec tego skupienia w strukturze funkcjonowania parków narodowych jako obecnych państwowych osób prawnych – z dwudziestu trzech odrębnych podmiotów powstaje jeden, z ośrodkiem centralnym. Powodem takiego działania jest konieczność usprawnienia decyzyjności w sprawach merytorycznych (ochrona przyrody) oraz administracyjnych. Przykładowo, parki narodowe, będąc odrębnymi państwowymi osobami prawnymi, natrafiały na problemy z wykonaniem swoich budżetów (braki środków), z powodów różnych sytuacji losowych. W przypadku jednej jednostki zaadresowanie szeregu zagadnień związanych z rozliczaniem dotacji lub zysków poszczególnych parków narodowych będzie łatwiejsze, co przyczyni się do poprawy realizacji głównego celu powoływania parków narodowych – ochrony przyrody. W ramach jednej osoby prawnej możliwe będą także przesunięcia środków finansowych między parkami narodowymi. Planowane jest także utworzenie funduszu rezerwowego, który będzie przeznaczany mi.in. na wspomaganie finansowe poszczególnych parków narodowych w sytuacjach kryzysowych (np. obniżone przychody spowodowane sytuacjami losowymi), jak również wspólne przedsięwzięcia Polskich Parków Narodowych. W obowiązującym stanie prawnym jest to niemożliwe, bowiem parki narodowe są odrębnymi podmiotami prawnymi. Funduszu takiego nie może utworzyć także minister właściwy do spraw środowiska, mimo że jest organem nadzorującym parki narodowe. Znacznie uproszczony będzie obieg dokumentów, co przyczyni się do skrócenia terminów załatwiania spraw. Należy także zwrócić uwagę na bardziej skuteczny niż dotychczas nadzór nad działalnością i funkcjonowaniem parków narodowych. Aktualnie nadzór nad parkami narodowymi sprawuje minister właściwy do spraw środowiska, za pomocą urzędu obsługującego tego ministra, dalej jako „urząd”. W ramach urzędu, zagadnieniami związanymi z nadzorem nad parkami narodowymi zajmuje się kilka komórek wewnętrznych, przez co nadzór ten nie zawsze jest efektywny. Pomimo wymiany informacji między komórkami wewnętrznymi urzędu, nie wszystkie informacje są przekazywane do komórki sprawującej nadzór. Ponadto, komórka sprawująca nadzór nad parkami narodowymi nie dysponuje specjalistami we wszystkich zagadnieniach realizowanych przez parki narodowe. Przykładowo, znaczna część zadań z zakresu finansowania parków narodowych jest przypisana do komórki wewnętrznej urzędu odpowiedzialnej za budżet. Podobnie jest z kontrolami, które są prowadzone w komórce właściwej do spraw kontroli. Parki narodowe, chcąc uzyskać niezbędne informacje, muszą kontaktować się z różnymi osobami w różnych komórkach organizacyjnych urzędu, co zdecydowanie wydłuża termin załatwiania spraw. Skupienie odpowiedzialności za nadzór nad parkami narodowymi w „jednym ręku” (Dyrektora Polskich Parków Narodowych) skróci obieg dokumentów niezbędnych do funkcjonowania parków narodowych (np. zgody na dysponowanie majątkiem, zgody na zmianę planu finansowego), ale także ułatwi kontakt między parkami narodowymi a organem je nadzorującym. Dodatkowo, z racji zajmowania się wyłącznie sprawami parków narodowych, pracownicy Dyrekcji Polskich Parków Narodowych będą wyspecjalizowani w tym zakresie i będą mogli poświęcić więcej czasu na te zagadnienia. Pracownicy urzędu zajmują się szerokim spektrum zagadnień, związanych ze wszystkimi jednostkami i organami podległymi i nadzorowanymi, stąd nie mogą w pełnym zakresie czasu poświęcić się zagadnieniom parków narodowych. Przeniesienie zagadnień związanych z nadzorem nad parkami w ręce wyspecjalizowanego podmiotu, jakim będzie Dyrekcja Polskich Parków Narodowych, usprawni ten nadzór skupiając go w jednych rękach. Minister właściwy do spraw środowiska będzie otrzymywał niezbędne materiały z Dyrekcji Polskich Parków Narodowych. W ramach prowadzonych analiz rozważano także możliwość utworzenia w urzędzie odrębnej komórki organizacyjnej zajmującej się wyłącznie nadzorem nad parkami narodowymi. Należy jednak zauważyć, że musiałaby ona skupiać specjalistów z różnych dziedzin (m.in. sprawy dotyczące ochrony przyrody, finansów publicznych, kontroli, bezpieczeństwa publicznego i informacji niejawnych), co niejako stoi w sprzeczności z podziałem zadań w urzędzie między jego komórki organizacyjne. Zasadą jest wyodrębnianie komórek organizacyjnych w odniesieniu do tematyki, którą realizują w odniesieniu do całego urzędu. Odrębna komórka zajmująca się nadzorem nad konkretnymi jednostkami nadzorowanymi stanowiłaby swego rodzaju wyłom w dotychczasowej organizacji urzędu i byłaby trudna w kierowaniu. Utworzenie nowego podmiotu nadzorującego parki narodowe, pozwoli na utworzenie specjalnej struktury organizacyjnej (wyodrębnienie w Dyrekcji Polskich Parków Narodowych) komórek organizacyjnych lub samodzielnych stanowisk) zajmującej się określonym zakresem spraw…”

Andrzej Ryś
Ciekawe czy poskutkuje to zwiększeniem pozyskania drewna w Lasach Państwowych?!
Cytat z OSR

„…W projekcie ustawy planowane jest przekazywanie Polskim Parkom Narodowym nie mniej niż 35 mln zł rocznie ze środków funduszu leśnego, w ramach wpłat Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych na rzecz Polskich Parków Narodowych. Aktualnie, każdego roku z funduszu leśnego, parki narodowe uzyskują wsparcie finansowe na realizację zadań w ekosystemach leśnych. Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe przeznaczają na cel kwotę 35 mln zł rocznie. Tym samym ustawa nie wprowadza nowego obciążenia w tym zakresie. Kwota wykorzystania tych środków jest różna każdego roku i zależy m.in. od terminu podpisania umów między Dyrektorem Generalnym Lasów Państwowych a parkami narodowymi. By parki narodowe mogły wykorzystywać w całości wskazaną kwotę planuje się by była ona w całości przekazywana przez Dyrekcję Generalną Lasów Państwowych Polskim Parkom Narodowym. Dystrybucją środków dla poszczególnych parków narodowych będzie zajmowała się Dyrekcja Polskich Parków Narodowych, która będzie weryfikowała cel, na który zostaną przeznaczone środki finansowe z funduszu leśnego, jak również będzie dokonywała rozliczeń tych środków. Polskie Parki Narodowe nie będą zobowiązane do wykonywania żadnych prac na rzecz Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe w zamian za przekazane środki finansowe. Warto tu zwrócić uwagę, że środki z funduszu leśnego, przekazywane na rzecz parków narodowych będą pochodziły z wyłączeń z produkcji lasów niestanowiących własności Skarbu Państwa oraz lasów znajdujących się w użytkowaniu wieczystym parków narodowych. Nie będą to środki pochodzące z części fundusz leśnego, powstałego m.in. z odpisu podstawowego od wartości sprzedaży drewna, obciążającego koszty działalności nadleśnictw. Funduszem leśnym zarządza Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe, niebędące podmiotem sektora finansów publicznych, stąd wpływ na ten podmiot nie został ujęty w tabeli powyżej. Ponadto nie dojdzie także do zmiany wysokości przekazywanych środków finansowych w porównaniu do stanu obecnego. Środki funduszu leśnego będą przeznaczane przede wszystkim na realizację działań ochronnych w ekosystemach leśnych, zgodnie z przepisami ustawy o lasach. Warto jednak wskazać, że nie wszystkie parki narodowe będą mogły korzystać w równym stopniu z tych środków, gdyż część parków realizuje działania ochronne głównie w ekosystemach nieleśnych (np. Narwiański Park Narodowy, Biebrzański Park Narodowy, Park Narodowy „Ujście Warty”), stąd konieczne będzie ich wsparcie na realizację zadań oraz funkcjonowanie ze środków dotacji budżetowej…”

Piotrze, zgadzam się z Tobą. Też zaczekam na wyniki społecznych konsultacji kompetentnych podmiotów. Boję się jednak, czy zdążą do 23 lutego 2022 r. Politycy 3 lata „pracowali” nad tak ważnym, nowym projektem ustawy o parkach narodowych. Skoro go tak późno ujawnili (2 lutego br.), to moim skromnym zdaniem, dyskusja i konsultacje powinny potrwać zdecydowanie dłużej.

Uważam też, że na naszym BIO-FORUM powinna, jak najbardziej, rozpocząć się dyskusja (w ramach konsultacji społecznych) nad nowym projektem ustawy o PN.

Mimo wszystko myślę, że jest to próba dużej centralizacji decyzyjności i rozbudowa biurokratyzacji. W chwili obecnej w Ministerstwie Środowiska jest departament ochrony przyrody z komórką zajmującą się parkami narodowymi a w jej zakresie jest między innymi to co ma być w zakresie PPN. Myślę też że zabranie autonomii PN może służyć temu, żeby dyrektor PN był odgórnie ręcznie sterowany.

Ponieważ zakończyły się konsultacje w sprawie projektu Ustawy o parkach narodowych w wersji z dnia 26 stycznia 2022 r., z kilku zamieszczonych w Internecie opinii, wybrałem tę, moim zdaniem najbardziej miarodajną i rzetelną, Komitetu Biologii Środowiskowej i Ewolucyjnej PAN UW w Warszawie.

Opinia Komitetu Biologii Środowiskowej i Ewolucyjnej PAN w sprawie projektu Ustawy o parkach narodowych w wersji z dnia 26 stycznia 2022 r.

Parki narodowe chronią najlepiej zachowane obszary przyrody w naszym kraju. Jednak nie wszystkie cenne przyrodniczo miejsca zasługujące na taką ochronę są nią objęte. W związku z tym niezmiernie ważne jest właściwe uregulowanie nie tylko funkcjonowania i zarządzania istniejących parków narodowych, ale również zasad tworzenia nowych obiektów objętych najwyższą krajową formą ochrony przyrody. Projekt ustawy o parkach narodowych z dnia 26 stycznia 2022 roku zawiera pod tym względem wiele zapisów poprawiających sytuację parków narodowych, choć są też takie, które budzą nasz niepokój.

http://www.kbsie.pan.pl/images/dokumentyKBSiE/kbsiepan_parki_narodowe.pdf

(wypowiedź edytowana przez Borealis 02.marca.2022)