Tak się zastanawiałem jak można opisać (praktycznie, dla "zwykłych grzybiarzy") różnicę pomiędzy
łuszczakiem zmiennym (Kuehneromyces mutabilis) i
hełmówką obrzeżoną (Galerina marginata) i dochodzą do wniosku, że prosto a jednocześnie pewnie i jednoznacznie się nie da.
Każdy bardziej doświadczony grzybiarz wie z własnego doświadczenia, że te grzyby się różnią, dają się łatwo i pewnie odróżnić. Ale to dopiero na wysokim poziomie zapoznania się z grzybami, opatrzenia charakterystycznych cech budowy i ich zmienności, dostrzega się te różnice.
Ale jak pedagogicznie to przekazać niedoświadczonym?
Dochodzę do wniosku, że jedyne uczciwe (i bezpieczne) przedstawienie tej kwesti stawia wymóg zwracania uwagi na kompleks (zespół) cech. Bo każda z nich wzięta (w opisie) z osobna nie jest pewna - po pierwsze z racji zmienności cechy, po drugie (przede wszystkim) z możliwości różnorodnej interpretacji opisu cechy przez niedoświadczonego grzybiarza.
Poniżej staram się zestawić praktycznie użyteczne cechy różnicujące te dwa gatunki.
Sposób wzrostu. Kępkowy, wiązkowy czy luźny - te dwa gatunki istotnie nieco inaczej
zazwyczaj wyrastają. Cecha ta brana z osobna jest jednak dalece niewystarczająca.
Owocniki nieco różnią się
pokrojem - łuszczak ma
zazwyczaj owocniki nieco większe i o nieco masywniejszej budowie. Z naciskiem na nieco :).
Podłoże. Podawana nieraz w atlasach różnica, że łuszczak wyrasta na drewnie liściastym a hełmówka na iglastym jest bezwartościowa. Na drewnie liściastym rośnie też
hełmówka jesienna (Galerina autumnalis). Identyczna makroskopowo i czasem synonimizowana z hełmówką obrzeżoną (Galerina marginata).
Barwa wysypu zarodników jest niestety u tych dwóch gatunków identyczna (poniżej barwa wysypu Galerina autumnalis).
Zarodniki są istotnie różne - ale to wymaga obserwacji mikroskopowej. Cecha ta jest jednak niedostępna zwykłemu grzybiarzowi.
To co praktycznie dobrze różnicuje oba gatunki to
powierzchnia trzonu. Odcinek poniżej pierścienia u łuszczaka jest łuseczkowaty, u hełmówki z białymi, kłaczkowatymi włókienkami.
Pierścień u hełmówki jest słabszy i co z tym się wiąże inaczej ułożony, wywija się, wcześniej odpada, ma inną fakturę.
Poniżej kilka fotografii pokazujących trzony:
Trzon i blaszki łuszczaka zmiennego:
Trzon i blaszki Galerina autumnalis:
Trzon i blaszki Galerina autumnalis:
Jak widać
blaszki subtelnie ale różnią się u obu gatunków. Mają nieco inną formę, przebieg, ostrze, gęstość, sposób przyrośnięcia do trzonu.
